Ish beruvchilar ba’zan xodimlarning ish haqidan ma’lum miqdordagi mablag’larni ushlab qolishga majbur bo’ladilar. Lekin bu jarayon qat’iy qoidalar asosida amalga oshirilishi lozim. O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining ish haqidan ushlab qolish bilan bog’liq moddalari mavjud.
Umumiy qoidaga ko’ra, ish haqidan ushlab qolish xodimning yozma roziligi bilan amalga oshiriladi.
Lekin ba’zi hollarda, xodimning roziligisiz ham ushlab qolish mumkin. Bular jumlasiga quyidagilar
kiradi:
- Soliqlar va yig’imlarni undirish uchun;
- Sud hujjatlari va boshqa ijro hujjatlarini bajarish uchun;
- Ish haqi hisobiga berilgan bo’nak, xizmat safarlari uchun berilgan mablag’lar hamda hisobkitobdagi xatolar tufayli ortiqcha to’langan summalarni qaytarib olish uchun;
- Xodim tomonidan yetkazilgan zarar o’rnini qoplash uchun (zarar miqdori o’rtacha oylik ish haqidan
oshmasa); - Intizomiy jarimalarni undirish uchun;
- Ta’tilning ishlab berilmagan kunlari uchun, agar mehnat shartnomasi yil tugaguniga qadar bekor
qilinsa.
Ushlab qolinadigan mablag’ miqdorida ham cheklovlar mavjud. Odatda ushlab qolingan summa
xodimning haqiqatda hisoblangan ish haqining 50 foizidan oshmasligi kerak. Ammo aliment
majburiyatlari, axloq tuzatish ishlari singari hollarda bu miqdor 70 foizgacha yetishi mumkin.
Shuningdek, xodimga ortiqcha to’langan ish haqini undan undirish taqiqlanadi. Faqatgina
hisoblashdagi xatolik, xodimning mehnat normalarini bajarmaganligi yoki g’ayriqonuniy harakatlari
tufayli ortiqcha to’lov qilinganda uni qaytarib olish mumkin.
Yana bir muhim qoida shuki, xodimning arizasiga ko’ra ish haqini yoki uning bir qismini kreditorlar,
bank kreditlari, kommunal to’lovlar va boshqa xarajatlar uchun yuborish mumkin. Bu holda yuqorida
aytib o’tilgan 50 foiz cheklovlari qo’llanilmaydi.
Shohista Abdullayeva,
Qumqo‘rg‘on tuman adliya bo‘limi FHDYO bo‘limi mudirasi
