(Davomi. Boshi o‘tgan sonlarda).
G‘AYRITABIIY QON XILTINING KO‘PAYIB
KETGANI ALOMATLARI
Qon xilti ko‘payib ketganda gavdada, ko‘z tagida, boshda va ikki chakkada ko‘proq og‘irlik kuzatiladi. Doimiy uyqu bosish, sezgi va hislarning kuchsizlanishi, toliqish va charchash hamda og‘izda odatdan tashqari shirinlik, yuz va tilda qizillik, ba’zan badanda chipqon, og‘izda chaqalar paydo bo‘ladi. Burun, milk va yo‘g‘on ichakda qon oqishi kuzatilishi mumkin. Tushida qizil rangli alomatlar ko‘radi. Masalan, qon oqishi yoki qizil rangli tasvirlar… Qon xilti ko‘payib ketgan kishilarga oziqligi oz, sovituvchi, kam quvvatli, sovuq va quruq hamda mo‘tadil mizojli ovqatlar tavsiya qilinadi. Mevalar: qizil do‘lana, chilonjiyda, jiyda, shotut, do‘lana, anor, pista, achchiq bodom, sirka, limon va mandarin.
Sabzavotlar: kartoshka, sabzi, karam, loviya, sholg‘om.
Oziq-ovqatlar: tvorog va suzmalar, guruchli ovqatlar, tovuq va parranda go‘shtlari, o‘simlik yog‘lari.
G‘AYRITABIIY BALG‘AM XILTINING KO‘PAYIB
KETGANI ALOMATLARI
Balg‘am xilti ko‘payganda, yuz rangi va shilliq qavatlarda oqlik ortib ketadi. Terining sovuq va yumshoqligi, so‘lakning ko‘p va yopishqoqligi, tashnalikning kamligi yoki umuman bo‘lmasligi, nordon kekirik, siydikning rangsizligi, ko‘p uxlash va yalqovlik, fahm pasayishi kuzatiladi. Odam tushida suv, yomg‘ir, anhor, qor va do‘l yoki muzliklarni ko‘radi. Bunday paytda qizdiruvchi va quruq mizojli ovqatlar tavsiya qilinadi. Shuningdek, quvvatli, yog‘li, achchiq va sho‘r ovqatlar yeyish kerak. Mevalar: anjir, xurmo, har xil yong‘oqlar hamda pista, bodom va mayiz.
Sabzavotlar: turp, kartoshka, sabzi, piyoz va karam.
Oziq-ovqatlar: tuya suti, quritilgan non, no‘xat, mosh, marjumak (grechka) va har xil qovurilgan ovqatlar, shilliqsiz va yopishqoqsiz (shavla, shirguruch va har xil bo‘tqa-kashalardan tashqari) guruchli hamda qo‘y go‘shtli ovqatlar, qovurilmagan, ya’ni qaynatilgan tuxumlar.
G‘AYRITABIIY SAFRO XILTINING KO‘PAYIB
KETGANI ALOMATLARI
Yuz va ko‘z sariqligi, og‘izning achchiqligi, tilning g‘adir-budurligi, burun-og‘izda quruqlik va tez-tez tashnalik, ishtahaning pastligi, ko‘ngil aynishi, achishtiruvchi ich ketishi hamda betoqatlik kuzatiladi. Tushlarda sariq rangli tuslar, bayroqlar, olov va xazon ichida yurganlik ko‘rinadi.
Safro xilti ko‘payib ketgan kishiga mo‘tadillashishi uchun sovituvchi va ho‘llovchi, hazmi yengil, nordon ta’mli ovqatlar tavsiya qilinadi.
Mevalar: sitrus mevalar, shotut, olma, zirk, uzum g‘o‘rasi, anor, behi, jiyda, shirin bodom va sirka.
Sabzavotlar: kartoshka, sabzi, oshqovoq, sholg‘om, gulkaram.
Oziq-ovqatlar: tvorog va suzmalar, non mahsulotlari, qaynatilgan va bug‘langan guruchli taomlar, tovuq va parranda go‘shtlari, o‘simlik yog‘lari hamda uncha shirin bo‘lmagan sharbatlar.
G‘AYRITABIIY SAVDO XILTINING KO‘PAYIB
KETGANI ALOMATLARI
Teri quruqshaydi, rangsizlanadi, xira tortib, qorayadi. Me’da og‘zining achishuvi va yolg‘on ishtaha, siydikning quyuq qizg‘ish-qoraligi, ortiqcha vas-vasa va o‘ychanlik hamda g‘amginlik, badanda har xil qora dog‘lar paydo bo‘lishi asosiy alomatlar hisoblanadi.
Tushlarida qora tun va qora sharpalar, tepalikdan pastga qulash hamda har xil qo‘rqinchli chorasiz voqealar ko‘radi.
Savdo xilti ko‘payib ketgan kishilarga xilti me’yoriga kelishi uchun qizdiruvchi va ho‘llovchi, o‘tkir va achchiq ta’mli ovqatlar tavsiya qilinadi.
Mevalar: olma, oqtut, o‘rik, behi, yong‘oq va yeryong‘oq, pista, shirin bodom va anjir.
Sabzavotlar: turp, kartoshka, sabzi, gulkaram va karam.
Oziq-ovqatlar: suzma, tvorog, baliq sho‘rva, tuya suti, non, qaynatilgan va qovurilgan qo‘y go‘shti, o‘simlik va hayvon yog‘lari, qaynatilgan no‘xat, mosh, loviya hamda guruchli taomlar.
BIRGA QO‘ShIB YEB BO‘LMAYDIGAN
OVQATLAR
sut bilan ho‘l mevalar;
yog‘li taomlar va shirinlik;
baliq bilan sut-qatiq;
baliq bilan ho‘l mevalar;
baliq bilan sumalak;
baliq bilan tuxum;
tuxum bilan sut-qatiq;
sovuq ichimliklar bilan issiq taomlar;
og‘ir hazm bo‘ladigan taomlardan keyin tez hazm bo‘ladigan taomlar yeyilmaydi. Masalan, go‘shtning ustidan nok.
SOVUQ SUV ICHISH MUMKIN BO‘LMAGAN
HOLATLAR
nahorda (uyqudan turgandan ichish);
issiq hammom qabul qilgandan so‘ng;
issiq taom orasida;
issiq ob-havoda (terlab turganda);
jimodan keyin.
Bu holatlarda tanada ichki issiqlik kuchayib, ba’zi a’zolar qizib turadi. Masalan, jigar, oshqozon, tish, og‘iz bo‘shlig‘i… Sovuq suv ta’sirida qizib turgan a’zo o‘ziga sovuqni ko‘p tortadi, natijada jigar sirrozi, oshqozon-ichak yallig‘lanishi, disbakterioz, tish kariyesi, qizilo‘ngach va og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavati shikastlanishi kabi kasalliklar kelib chiqishi mumkin.
Abdurashid Safarov,
Toshkent davlat tibbiyot akademiyasi
(Davomi bor.)
