Inson dunyoga kelibdiki o‘sib, ulg‘ayib oila qurish jarayoniga duch kelishi tabiiy hol hisoblanadi. Oila qurgan juftliklar o‘zlaridan keyingi zurriyodining davomchisi bo‘lmish sog‘lom farzandlarni dunyoga keltirishini istaydi.
Shu o’rinda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 25 avgustdagi “Nikohlanuvchi shaxslarni tibbiy ko‘riklardan o‘tkazish to‘g‘risidagi Nizomni tasdiqlash haqida”gi 365-sonli qarorining ahamiyati to‘g‘risida to‘xtalib o‘tsak. Ushbu qarorga muvofiq turmush qurishga ahd qilgan kelin va kuyov hududiy FHDYO (ZAGS) organlariga murojaat qiladi va tibbiy ko‘rikdan o‘tish uchun yo‘llanma olishadi. Yo‘llanma olgan kelin va kuyov 1 oy davomida o‘zlari yashab turgan joydagi tuman KTMP (ko‘p tarmoqli markaziy poliklinika)larda tibbiy ko‘riklardan o‘tishadi. Ko‘p tarmoqli markaziy poliklinikalarda yosh kelin va kuyovlarni quydagi mutaxassis va tahlillardan bepul tibbiy ko‘rikdan o‘tkazishadi.
1. Ruhiy-asab kasalliklar shifokori.
2. Narkolog shifokor.
3. OIV infeksiyasiga qon tahlili.
4. Zahm kasalligiga qon tahlili.
5. Sil kasalligi bor yoki yo‘qligini aniqlash maqsadida tibbiy tekshiruvlardan oqtadi.
Tibbiy ko‘rikdan o‘tish jarayonida yosh kelin yoki kuyovda yuqorida keltirilgan kasalliklardan birortasi uchrasa ularni davolash va sog‘lomlashtirish choralari ko‘riladi. Aniqlangan kasalliklar bo‘yicha juftliklarga ma`lum qilinib mutaxassis shifokorlar tomonidan maslahat va tavsiyalar beriladi. 2022 yil davomida 51840 nafar nikohlanuvchilar tibbiy ko‘rikdan o‘tgan bo‘lib, 18 nafarida OIV infeksiyasi aniqlangan. Shulardan 9 nafarida kasallik aniqlangan bo‘lsada kelin yoki kiyovning o‘z roziligi bilan nikohi rasmiylashtirilgan, 2 holatda shariy nikoh asosida turmush qurishgan, 7 holatida to‘y to‘xtatilgan.
Afsuski, tibbiy ko‘riklar davomida yosh kelin va kuyovlarning birida OIV/OITS kasalligining uchrayotganligi achinarli holdir. Bunday holatlar rejalashtirilgan nikoh to‘ylarining to‘xtatilishi, bekor qilinishi kabi holatlarga olib kelmoqda. Chunki har qanday inson ham sog‘lom shaxs bilan turmush qurishni xohlaydi. To‘xtatilayotgan, bekor qilinayotgan nikoh to‘ylari yosh kelin va kuyovlarning ota-onalariga moddiy jihatdan birmuncha ziyon keltirmoqda. Jumladan, nikoh to‘ylari oldidan to‘yxonalarning, xonandalarning band qilinishi, to‘ydan oldin qimmatbaho mebellarning xarid qilinish va oziq-ovqat mahsulotlarining xarid qilinishi kabi holatlardir. Bancha orzu-umidlar bilan oila qurmoqchi bo‘lgan kelin va kuyovning orzu-istaklari ushalmasdan qolmoqda. Bu kabi holga tushishiga ko‘pincha kelin va kuyovlarning o‘zlari sababchi bo‘lishmoqda. Bu holat ko‘pincha o‘g‘il bolalarga xos bo‘lib ular o‘zlarining yomon hulq-atvorlari oqibatida OIV infeksiyasini yuqtirib olib, o‘zlarining kelajaklariga zomin bo‘lmoqdalar. Nikohi buzilgan bunday o‘g‘il bolalarning kelajakda turmush qurishlarida muammolar paydo bo‘lmoqda. Chunki har bir sog‘lom qiz bola o‘ziga munosib sog‘lom o‘g‘il bola bilan oila qurishni xohlashi hech birimizga sir emas. O‘g‘il bolalar ko‘pincha salbiy illat spirtli ichimliklar ichishi oqibatida o‘zlarini idora qilaolmay ko‘cha ayollari (fohishalar)ning xizmatidan foydalanishi oqibatida o‘zlariga bedavo kasallik OITSni yuqtirib olmoqdalar.Yuqoridagi gaplar bilan nikohlanuvchilarning barchasi ahloqsiz deyishdan yiroqmiz, albatta. Shuning uchun ham ota-bobolarimiz ikki yoshni unashtirishdan oldin bir-birlarining oilalarini o‘rganganlar, “etti pushti surishtirish” atamasi bejiz emasligini anglashimiz mumkin.
Oila qurish arafasida turgan va kelajakda oila qurmoqchi bo‘lgan yoshlarga nikohdan oldin, albatta, tibbiy ko‘rikdan o‘tishlarni maslahat beramiz. Ayrim hollarda ikki yoshning qarindosh bo‘lganligi, bir-biri bilan sinfdosh ekanligi yoki bitta mahalladan ekanligi kabi holatlar ularning bir-biriga bo‘lgan ishonchini yuzaga keltirmoqda va ular tibbiy ko’rikdan o‘tmasdan oila qurishiga sabab bo‘lmoqda. Lekin insonning tashqi qiyofasiga qarab uning sog‘lom yoki bemor ekanligini aniqlashning imkoni yo‘qligini takidlab o‘tmoqchimiz. Ortirilgan immunitet tanqislik virusini yuqtirib olgan shaxsda bir necha yillar davomida OIV kasalligining alomatlari yuzaga chiqmasdan yurishi mumkin. Bu esa odamning immunitet holatiga bog‘liq. OIV virusini yuqtirib olgan inson o‘z kasalligini bilmagan holda yurishi mumkin. OIV virusini aniqlash maqsadida shahar va tuman markaziy ko‘p tarmoqli poliklinikalarda 3-5ml qon namunasi olinib maxsus laboratoriyalarda tekshiriladi. Ko‘pkina holatlarda ikki yoshni tibbiy ko‘rikdan va ZAGSdan o‘tmasdan oila qurishda hurmatli nikoh o‘quvchi mullalar sababchi bo‘lmoqdalar.
Sog‘lom turmush tarzini inson hayoti mazmuniga aylantirib olishi va salbiy hulq-atvorlardan voz kechishi orqali har bir shaxs jismoniy, ruhiy va ma`naviy yetuk bo‘ladi hamda o‘zini va yaqinlarini har xil yuqumli kasalliklardan himoya qila oladi. Istagimiz millatimiz davomchilari bo‘lgan yosh avlodning sog‘lom, barkamol voyaga yetishi va mamlakatimizning rivojlanishida o‘z hissalarini qo‘shishidir.
R. ABUZYAROVA,
Viloyat OITSga qarshi kurash markazi epidemiologik monitoring bo‘limi vrach epidemiologi
