Қонун фақат уни ҳуқуқий жиҳатдан бевосита татбиқ этувчиларгагина эмас, шу билан бирга, мамлакатимиз аҳолисига ҳам тушунарли бо’либ, улар томонидан идрок этилсагина, жамият ҳаётининг барча соҳаларидаги о’заро ҳуқуқий муносабатларнинг кенг амалиётига кириб борсагина самарали бо’лади. Шу билан бирга, тажрибаларнинг ко’рсатишича, янги қонунни оммавий равишда эгаллаш учун муайян вақт талаб қилинади. Мамлакатимизда ро’й бераётган о’згаришлар жамият ҳуқуқий онгининг мукаммал даражада бо’лишини талаб қилмоқда.
Ҳуқуқий онг — бу шахснинг онгига, жамият г’ояларига сингиб борувчи ҳуқуқдир. Ҳуқуққа ва қонунийликка нисбатан ма’навиятнинг э’тиқод, тасаввурлар, баҳолар, ҳис-туйг’улар ва бошқа таркибий қисмлари тизими ҳисобланади. У давлат ва жамият томонидан тартибга солувчи та’сир ко’рсатишга энг кам даражада дучор бо’лади. Янги қонунни тезлик билан қабул қилиш, давлат органини ташкил этиш мумкин, лекин инсоннинг ҳуқуқий онгини тезда о’згартириб бо’лмайди.
О’збекистон Республикасида 1994 йил қабул қилинган «Ма’мурий жавобгарлик то’г’рисидаги кодекс» ҳам жамиятнинг ҳуқуқий онгини, уларнинг қонунларга риоя қилишга хизмат қилиб келмоқда.
Ма’мурий ҳуқуқбузарлик иборасига то’хталадиган бо’лсак. Аввало, қонунчиликка биноан ма’мурий жавобгарликка тортиш назарда тутилган, шахсга, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларига, мулкчиликка, давлат ва жамоат тартибига, табиий муҳитга тажовуз қилувчи г’айриҳуқуқий, айбли (қасддан ёки эҳтиётсизлик орқасида) содир этилган ҳаракат ёки ҳаракатсизлик ма’мурий ҳуқуқбузарлик деб тушунилади.
Ма’мурий ҳуқуқбузарлик содир этган шахсларнинг жавобгарлиги «Ма’мурий жавобгарлик то’г’рисидаги кодекс»да белгиланган бо’либ, унга ко’ра, шахга нисбатан қуйидаги маъмурий жазолардан бири қўлланилиши мумкин, яъни 1) жарима; 2) маъмурий ҳуқуқбузарликни содир этиш қуроли ҳисобланган ёки бевосита шундай нарса бўлган ашёни ҳақини тўлаш шарти билан олиб қўйиш; 3) маъмурий ҳуқуқбузарликни содир этиш қуроли ҳисобланган ёки бевосита шундай нарса бўлган ашёни мусодара қилиш;4) муайян шахсни унга берилган махсус ҳуқуқдан (транспорт воситасини бошқариш ҳуқуқидан, ов қилиш ҳуқуқидан) маҳрум этиш; 41) ҳақ тўланадиган жамоат ишларига мажбурий равишда жалб этиш; 5) маъмурий қамоққа олиш. 6) чет эл фуқароларини ва фуқаролиги бўлмаган шахсларни Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан маъмурий тарзда чиқариб юбориш.
Ма’мурий жазонинг мақсади ма’мурий ҳуқуқбузарлик содир этган шахсни қонунларга риоя этиш ва уларни ҳурмат қилиш руҳида тарбиялаш, шунингдек ана шу ҳуқуқбузарнинг о’зи томонидан ҳам, бошқа шахслар томонидан ҳам янги ҳуқуқбузарлик содир этилишининг олдини олишдан иборатдир.
Хулоса о’рнида шуни айтиш жоизки, ма’мурий ҳуқуқбузарлик содир этган шахс қонунда белгиланган тартибда жавобгарликка тортилади. Ушбу ҳуқуқбузарликлар о’зининг кам аҳамиятлиги сабабли жиноий жавобгарликдан фарқ қилади.
