Сўнгги йилларда мамлакатимизда бизнес юритиш учун қулай ишбилармонлик муҳитини яратиш, тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари кафолатларини мустаҳкамлаш, корпоратив бошқарувни ривожлантириш, чет эл инвестицияларини фаол жалб этиш ва инвесторларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлашни таъминлашга қаратилган кенг қамровли ислоҳотлар амалга оширилмоқда.
Бунинг ёрқин мисоли сифатида 2020 йил 30 октябрдаги “Яширин иқтисодиётни қисқартириш ва солиқ органлари фаолияти самарадорлигини ошириш бўйича ташкилий чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармонни келтириб ўтиш лозим.
Мазкур Фармон Ўзбекистон иқтисодиёти тарихида жуда катта янгилик бўлди десак, адашмаган бўламиз. Унга кўра, 2022 йил 1 январгача бўлган муддатга умумий овқатланиш соҳасидаги кичик тадбиркорлик субъектларининг банк карталари ва контактсиз тўловлардан фойдаланган ҳолда жисмоний шахслардан олинган даромадлари умум белгиланган солиқларни тўлашга мажбурий тартибда ўтиш мақсадида умумий даромадга киритилмаслиги тартиби жорий этилиши белгиланди.
Шунингдек, риэлторлик фаолияти билан шуғулланувчи шахслар учун айланмадан олинадиган солиқ ставкаси 25 фоиздан 13 фоизгача пасайтирилиши, қурилиш корхоналарига ҳисобот даври учун меҳнатга ҳақ тўлаш фонди жами миқдорининг 10 фоизидан ошмаган ҳажмда (ижтимоий солиқ суммасини ҳисобга олмаганда) иш ҳақини нақд пулда тўлаш ҳуқуқи билан шартнома тузмасдан муддатли равишда ишчилар ёллашга рухсат берилиши белгиланди.
Бундан ташқари яширин иқтисодиётни қисқартириш бўйича махсус комиссия ташкил этилиши ва унинг махсус ваколатлари белгиланиши кўрсатилган.
Мазкур ислоҳотлар натижасида тадбиркорлик субъектларига қатор имкониятлар яратиш билан бирга уларга маълум маънода талабларни келтириб чиқармоқда. Қисқа қилиб айтадиган бўлсак, бугунги иқтисодий жиҳатдан тараққий этган давр тадбиркорлик субъектларидан замон талабларига жавоб бера олиш ва рақобатбардошлик ҳусусиятларга эга бўлишни талаб этади. Бу эса, айрим тадбиркорлик субъектларининг рақобатга дош беролмаслиги натижасида иқтисодий жиҳатдан ночор ҳолатга тушиб қолишига олиб келади.
Бунда тадбиркорлик субъектлари иқтисодий фаолиятини амалга оширишга қодир бўлмай банкротлик ҳолатига келиб қолади.
Бугунги кун амалиётида иқтисодий жиҳатдан ночор ҳолатга тушиб қолган тадбиркорлик субъектларига нисбатан банкротликнинг умумий ёхуд соддалаштирилган таомиллари қўлланади.
Амалиётга эътибор қаратадиган бўлсак, бугунги кунда банкротликнинг соддалаштирилган таомили фаол қўлланилади.
Қумқўрғон туманлараро иқтисодий суди томонидан 2020 йил ўтган 9 ойи давомида жами бўлиб 841 та банкротлик ишлари кўриб чиқилган бўлиб, шулардан 838 таси банкрот деб эътироф этилган, 1 та банкротлик иши бўйича даъво рад этилган, 1 та банкротлик иши бўйича даъво кўрмасдан қолдирилган ва 1 та банкротлик иши бўйича иш юритишдан тугатилган. Бу 2020 йилда жами кўриб тамомланган (3122 та) иқтисодий ишларнинг 26,84 %ни ташкил этади. Суд муҳокамаларининг 71.4 % сайёр суд мажлисларида кўрилган.
Жумладан, шулардан 755 таси соддалаштирилган тартибда банкрот деб топилиб давлат реестридан чиқарилган ва қолган 83 та банкротлик ишлари бўйича тугатиш ишлари олиб борилмоқда. Шундан 17 таси соддалаштирилган тартиб бекор қилиниб, банкротликнинг умумий тартиб таомилига ўтказилган.
Банкрот деб эътироф этилган ташкилотларнинг жами бюджет олдидаги қарздорлиги 5 901.49 млн сўмни ташкил этган.
Суд томонидан банкротлик ишларини олиб бориш жараёнида хато ва камчиликларга йўл қўйган шахсларга нисбатан 32 та бошқа турдаги хусусий ажримлар чиқарилган.
Қумқўрғон туманлараро иқтисодий суди томонидан кўрилиб, банкрот деб эътироф этилган 838 та иш бўйича 3 та туман ДСИларига солиқ қарздорлигини солидар (субсидиар) тартибда ундириш чораларини кўриш бўйича тегишли кўрсатмаларни ўз ичига олган хабарномалар юборилди.
2019 йилнинг 9 ойида 137 та банкротлик ишлари кўрилган бўлса, 2020 йилнинг ўтган 9 ойида 838 тани ташкил этмоқда. Бу эса банкротлик ишларининг ўтган йилга нисбатан 701 тага кўпайганлигини билдиради.
Ҳеч кимга сир эмаски, бугунги кунда мамлакатимиз иқтисодиётида тадбиркорлик субъектларига жуда катта имкониятлар яратиб берилмоқда. Зеро, тадбиркорлик ривожланган жойда юртнинг ободлиги, халқнинг фаравонлиги бўлади.
Б. Бердимуротов,
Қумқўрғон туманлараро иқтисодий суди девонхона мудири
Р. Хамдамова
Қумқўрғон туманлараро иқтисодий суди архивариуси
